Aanvallende koeien

Koeien kunnen mensen levensgevaarlijk verwonden. Veehouders die dagelijks met koeien omgaan zullen zich dat niet altijd realiseren. Toch is dat een niet te onderschatten feit. Ook al menen die veehouders hun koeien goed te kennen, dan nog kan het zomaar ineens gebeuren dat de agressie van een koe zich tot hen richt. Iedere veehouder zal zich wel situaties voor de geest kunnen halen waarin een koe de aanval op hem bleek te hebben ingezet. Omdat de omgang met koeien voor een veehouder op den duur zo gewoon is geworden, zal hij zich niet altijd realiseren hoe groot dat potentiële gevaar ten alle tijde is. En als er zich dan bovendien een loslopende stier tussen de koeien blijkt te bevinden, is dat gevaar nog des te groter. Om onderlinge verwonding van koeien te voorkomen, zijn de meeste koeien reeds op jonge leeftijd onthoornd. Dat maakt het gevaar van het zich bevinden tussen loslopende koeien flink veel kleiner. Toch bestaat er dan nog steeds een relevant groot gevaar voor mensen, wanneer zij zich plots in een kudde loslopende koeien blijken te bevinden. De brute kracht van een koe die mensen aanvalt moet nooit worden onderschat. Mensen die al wandelend in een kudde koeien terecht komen, zullen hier ook goed van doordrongen moeten zijn.

De gemiddelde melkgevende koe op de Nederlandse veehouderijbedrijven weegt zo'n 650 kg. Dat is nog niet eens de helft van wat een vleeskoe doorgaans weegt. Toch valt ook door dit aanzienlijke gewicht van koeien reeds goed te begrijpen dat mensen beslist 'the underdog' zijn bij een aanval van een mens door een koe. Een koe die in de directe confrontatie tussen mens en koe niet een stapje aan de kant zet, is dus vanwege het gewichtsverschil reeds zondermeer in het voordeel. Als een koe zijn gewicht en brute kracht in het strijdperk gooit, lijkt het voor de mens reeds bij voorbaat een verloren zaak te zijn. Mocht men echter in die situatie een stevige stok bij zich hebben, dan kan men zich nog wel proberen te verdedigen. Namelijk door die koe een klap tegen haar ogen te geven. Dat is natuurlijk uiterst vals, maar als die koe u te grazen lijkt te gaan nemen, zou een dergelijke klap wel verantwoord kunnen zijn.

Maar in wat voor omstandigheden zou een koe tot de aanval op mensen over kunnen gaan? En wat zijn de signalen die men, voorafgaand aan een aanval, bij koeien kan waarnemen? Dit zijn twee vragen waarop de gemiddelde veehouder het antwoord direct paraat moet hebben.

In ieder geval moet men oppassen voor koeien die kort tevoren hebben afgekalfd. Door de koorts die dergelijke koeien kunnen hebben, is het gedrag dermate anders dan deze gewoonlijk is, dat men met een eventuele aanval van die koe rekening moet houden. Daarbij speelt ook het feit dat de koe haar 'net geworpen kalf' zal trachten te verdedigen. Een koe kan ook menen haar hiërarchie in de kudde te moeten gaan verdedigen. Dat doet zij met name wanneer zij als kalf een tijdlang aan een tuier op het boerenerf vastgebonden heeft gestaan en zij in die omstandigheid in het verleden frequent door kinderen is getreiterd. De koe zal dan op jonge leeftijd geleerd hebben om zich tegenover mensen te verdedigen. Koeien die om de één of andere reden erg nerveus zijn, kunnen door die nervositeit ook ineens tot de aanval op mensen overgaan. Net als mensen kunnen koeien ook erg verschillen in hun reactie op angstaanjagende omstandigheden.

Bepaalde omstandigheden die voor de ene koe heel gewoon zijn, kunnen voor de andere koe dermate angstaanjagend zijn, dat deze zich meent te moeten verdedigen. Voor een koe met een gedragstoornis, moet men óók ten alle tijde oppassen. De veehouder zelf zal daar over het algemeen niet van op de hoogte zijn, want dergelijke koeien vertonen hun afwijkende gedrag meestal niet tegenover de veehouder zelf. Over het algemeen vertonen koeien tegenover vreemde mensen een verhoogd niveau van agressiviteit. Voor vluchtende koeien moet men overigens ook altijd erg oppassen. Een koe die heftig van iets is geschrokken zal doorgaans trachten te vluchten. Dergelijke koeien kunnen 'blind' lijken te zijn voor al hetgeen hun in de weg staat. Ze denderen dan door alles heen wat hen in de weg staat. Als dat mensen zijn, is dat een setting die groot gevaar oplevert voor die daar aanwezige mensen. Dergelijke koeien kunnen ook heel onverwacht onder het één of andere voorwerp doorschieten, of juist onverwacht over dat voorwerp heenspringen. En wee degene die daarbij in de weg staat. Een koe kan in die omstandigheden ook heel plotseling van vermoeidheid door de poten blijken te zakken. Voor mensen die op dat moment toevallig naast een dergelijke koe staan, is dat natuurlijk ook een situatie die groot gevaar kan opleveren.

Maar hoe kan men eigenlijk bijtijds te weten komen dat een koe de neiging zal gaan vertonen om je aan te vallen? Dat is een vraag die erg van belang is bij het verminderen van het gevaar voor mensen?

Als een koe van plan is om tot de aanval over te gaan, zal hij zijn kop naar beneden gaan buigen en zijn oren naar achteren gaan steken. En hij zal u aandringend gaan aanstaren, om dan vervolgens plotseling naar voren te stormen. Dit alles onder het slaken van een angstaanjagend brullend geluid. Bij een aanval van een stier ziet men in dat soort omstandigheden vaak dat de stier zijn kop wegdraait en met de borst over de grond gaat schuren. Ondertussen zal de stier zijn rug strak houden en zijn nek gebold. Als de stier daarbij ook nog zijn zijkant naar zijn belager toekeert, in een poging zichzelf zo groot mogelijk te doen lijken, is zijn agressie onmiskenbaar. De stier zal daarbij met één van haar voorpoten in de grond kunnen gaan wroeten om aarde op te gaan werpen. Mensen blijken vooral bij ogenschijnlijk makke stieren erg te moeten oppassen. Dit omdat juist deze stieren van nature hoog in de hiërarchie van de koppel runderen staan.

Wat de agressiviteit onder runderen betreft, moet men ook beducht zijn op de tochtige koeien. Want tochtige koeien blijken een verhoogd niveau van agressiviteit te hebben, in vergelijking met niet-tochtige koeien. Normaliter blijken koeien zich in een stal, of in een wei, gemakkelijk door mensen te laten verjagen, maar soms blijkt een koe zich ineens níét te laten verjagen. Een dergelijke koe is dan mogelijk tochtig. Tegenover de andere koeien zal hij dan 'stareflex' vertonen. Tegenover mensen vertoont hij dan ook diezelfde reflex-reactie. Een dergelijke koe zal zich niets van toevallig aanwezige mensen kunnen blijken aan te trekken. En dat is dan overeenkomend met het gedrag bij agressieve koeien. Als een dergelijke koe evenwel rustig staat te herkauwen lijkt men zich niet veel zorgen te hoeven maken. Als een koe echter (net als een stier), met de kop naar beneden gebogen, u zeer indringend gaat staan aanstaren, is het uitkijken geblazen. Vooral als die koe daarbij ook haar oren naar achteren steekt. Voor een koe die tochtig is moet men ook om andere redenen extra oppassen. Want een dergelijke koe kan ook plotseling besluiten om u persoonlijk te gaan bespringen, net als zij dat bij haar kuddegenoten zal kunnen doen. Het gevaar is dan vooral gelegen in het voor mensen veel te grote gewicht van koeien.

Een ander gevaar wat bij het contact tussen koeien en mensen speelt, is dat mensen hevig in de klem kunnen komen te zitten tussen de koe en het één of andere robuuste obstakel (bijvoorbeeld een muur; een tussenschot; een paal, of een andere koe). Dat is levensgevaarlijk! Het minste wat er dan kan gebeuren, is dat men daarbij een ribkneuzing oploopt. Een ribkneuzing is op zich nog geen fataal ongeluk. Maar een gekneusde rib kan ook leiden tot een longperforatie. En dat is op zijn minst een zeer bedreigende gezondheidssituatie. Als men zich onverhoeds in een dergelijke omstandigheid bevindt, kan men mogelijk nog een min of meer goede uitweg vinden door zich op de grond te laten zakken. Waar men bij het contact met koeien ook op moet letten, is dat een koe mensen ook flink kan verwonden als zij haar kop heen en weer zwenkt. Vooral wanneer zij dat doet in de nabijheid van al weer het één of andere robuuste obstakel. Nerveuze koeien zwenken ook vaker met hun kop heen en weer dan niet-nerveuze koeien.

Nog een ander gevaar bij het contact tussen koeien en mensen doet zich voor in natuurgebieden waarin de overheid om ecologische redenen verschillende soorten woest uitziende grazers heeft doen uitzetten. Als men als wandelaar dan onverwachts oog in oog komt te staan met het één of ander briesend oerrund, moet men ook weten wat men in die situatie nog kan doen om zich het vege lijf te redden. Als dat in het open veld is, zal men zich eerst zo groot mogelijk moeten maken. Namelijk door de handen hoog te lucht in te gaan steken. Als men daarbij ook nog een luide oerkreet laat horen, heeft men een kans dat dat oerrund het hazepad kiest. Zet het in die omstandigheid echter niet op een lopen. Want de loopsnelheid van dergelijke runderen is zo groot, dat dit daar geen oplossing voor zal kunnen bieden. Onder de grote grazers in natuurgebieden bevinden zich tegenwoordig niet alleen Schotse Hooglanders, maar bijvoorbeeld ook: Wisenten en Taurossen. Hoe onverantwoord het in de natuur terughalen van allerlei wilde dieren is, komt tegenwoordig ook naar voren in de betrekkelijk grote toename van het aantal wolven. In de songtekst: 'De Dodenrit van drs. P' is in het verleden het grote gevaar van wolven, die zich op zeker moment onder de mensen bevinden, maar al te goed uitgebeeld.